ΛΑΤΟΜΕΙΑ, ΤΟ ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΚΑΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ

Στην τελευταία φωτογραφική παρουσίαση στην σελίδα μας στο facebook: www.facebook.com/trekking.around.thessaloniki  που ήταν η φωτογραφική παρουσίαση της πεζοπορικής διαδρομής ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ-ΕΞΩΚΛΗΣΙ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ επισκεφθήκαμε στην πρώτη μας παράκαμψη ένα εγκαταλειμμένο λατομείο. Έτσι σκεφθήκαμε να ετοιμάσουμε στο blog της σελίδας μία ανάρτηση για τα λατομεία ψάχνοντας κυρίως στο διαδίκτυο ότι πληροφορίες μπορούμε να βρούμε για αυτά.

ΛΑΤΟΜΕΙΑ, ΤΟ ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΚΑΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ

Το λατομείο αποτελεί εκσκαφή ή σύστημα εκσκαφών που πραγματοποιείται με σκοπό τη λήψη λατομικών ορυκτών (είτε στη φυσική τους κατάσταση είτε σε κατάσταση διάλυσης ή εναιώρησης) ή προϊόντα λατομικών ορυκτών, και δεν είναι ούτε μεταλλείο ούτε φρέαρ ή γεώτρηση ή συνδυασμός των δύο. Από νομική άποψη λατομικοί χώροι ή λατομεία είναι οι ενιαίοι χώροι από όπου εξορύσσονται τα λατομικά ορυκτά και στους οποίους έχουν χορηγηθεί και βρίσκονται σε ισχύ οι προβλεπόμενες από την κείμενη νομοθεσία:

1. εγκρίσεις διενέργειας ερευνητικών εργασιών που αφορούν λατομικά ορυκτά ή
2. άδειες εκμετάλλευσης λατομικών ορυκτών.

Ως δημόσια λατομεία νοούνται οι λατομικοί χώροι επί δημοσίων εκτάσεων ενώ ιδιωτικά ή δημοτικά λατομεία νοούνται οι λατομικοί χώροι επί ιδιωτικών ή δημοτικών εκτάσεων αντίστοιχα. Λατομικές περιοχές είναι οι εκτάσεις εντός των οποίων χωροθετούνται ένας ή περισσότεροι λατομικοί χώροι εκμετάλλευσης αδρανών υλικών και οι οποίες κρίνονται κατάλληλες τόσο ως προς την ποιότητα των πετρωμάτων όσο και ως προς τις επιπτώσεις της αναπτυσσόμενης εντός αυτών λατομικής δραστηριότητας στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα ενός λατομείου είναι δυνατόν να ελεγχθεί κι αυτό σχετίζεται με τον αποτελεσματικό σχεδιασμό, την ασφαλή λειτουργία, την διαχείριση των εξορυκτικών αποβλήτων και την περαιτέρω αποκατάστασή του.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΞΟΡΥΞΗΣ ΣΕ ΛΑΤΟΜΕΙΑ

Η μέθοδος  της επιφανειακής εκμετάλλευσης με  βαθμίδες ανοιχτού τύπου είναι η πλέον χρησιμοποιούμενη μέθοδος εκμετάλλευσης σε λατομεία. Η μέθοδος εφαρμόζεται κυρίως σε μάρμαρα και αδρανή υλικά αλλά και σε μεταλλεία, στις περιπτώσεις που  δεν επιλέγεται η υπόγεια εκμετάλλευση είτε άλλου είδους επιφανειακή εκμετάλλευση,όπως πχ. με κλειστές βαθμίδες (conical pit) ή εκμετάλλευση κατά λωρίδες (Strip mining). Η μορφή της ανοικτής εκσκαφής αλλά  και η εφαρμοζόμενη μέθοδος πρέπει να προσαρμόζονται στις εκάστοτε γεωμορφολογικές συνθήκες και τα χαρακτηριστικά του κοιτάσματος με γνώμονα την ασφαλή και ορθολογική εκμετάλλευση των εξορυκτικών εργασιών. Τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των εκσκαφών  πχ. το ύψος των μετώπων (bench height), το πλάτος (bench width) και η κλίση της κάθε βαθμίδας (bench slope angle), η κλίση και η τελική μέγιστη επιτρεπόμενη κλίση του  πρανούς (overall slope angle) κ.α.,   καθορίζονται στους Κανονισμούς Λατομικών Εργασιών. Ο Ελληνικός Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ) ρυθμίζει τα τα θέματα της ασφάλειας των επιφανειακών εκσκαφών. 

Η εξόρυξη γίνεται με χρήση εκρηκτικών υλών για τις εκμεταλλεύσεις αδρανών υλικών ή βιομηχανικών ορυκτών που απαντούν σε σκληρούς σχηματισμούς, ενώ η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων μαρμάρου πραγματοποιείται σχεδόν αποκλειστικά με μηχανική εξόρυξη (κυρίως με τη χρήση συρματοκοπής). Η τεχνολογία των εκρηκτικών υλών έχει αναπτυχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε σε συνδυασμό με τις προσπάθειες της μεταλλευτικής βιομηχανίας, των κατασκευαστών καθώς και της πολιτείας, έχει βελτιωθεί σημαντικά το επίπεδο ασφάλειας στους εξορυκτικούς χώρους, τουλάχιστον όσο αφορά τη χρήση τους. Η υπόγεια εκμετάλλευση εφαρμόζεται σπάνια σε λατομεία, κυρίως λατομεία μαρμάρων και επιβάλλεται είτε για λόγους οικονομοτεχνικούς είτε για περιβαλλοντικούς λόγους.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΛΑΤΟΜΕΙΩΝ

1. ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ
2. ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ
3. ΑΝΕΝΕΡΓΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ

ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ

Η εκμετάλλευση λατομείων μαρμάρων πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο με επιφανειακές εκμεταλλεύσεις, στις οποίες γίνεται  απόσπαση των μαρμάρων από το μητρικό πέτρωμα με χρήση συρματοκοπής ή άλλου ειδικού εξοπλισμού (όχι χρήση εκρηκτικών υλών). Επίσης είναι δυνατή και η υπόγεια εκμετάλλευση. Οι υπαίθριες εκμεταλλεύσεις  πραγματοποιούνται με τη μέθοδο των ορθών βαθμίδων,  με ύψος και πλάτος που καθορίζονται έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια και η ορθολογική εκμετάλλευση. Το πρώτο στάδιο είναι η οριοθέτηση του προς εκμετάλλευση τμήματος του κοιτάσματος και η επιλογή της θέσεως, από όπου θα γίνει η προσπέλασή του και η εκκίνηση της εξόρυξης. Στην συνέχεια ακολουθεί η εξόρυξη  συνήθως  με χρήση συστήματος συρματοκοπής για την αποκοπή των «πάγκων» μεγάλων διαστάσεων από το μητρικό πέτρωμα.Την εξόρυξη, ακολουθεί  ο τεμαχισμός των ογκομαρμάρων σε μικρότερους όγκους και πλάκες εμπορεύσιμων διαστάσεων. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας,  τα σχιστήρια μαρμάρων. τα οποία χωροθετούνται είτε μέσα στους λατομικούς χώρους είτε συνηθέστερα σε παρακείμενους χώρους.

Τα ογκομάρμαρα, δηλαδή οι ορθογωνισμένοι όγκοι μαρμάρου,  αποτελούν το κατεξοχήν προϊόν της εκμετάλλευσης των λατομείων μαρμάρου. Εντούτοις, στα λατομεία μαρμάρων παράγονται κι άλλα "υποπροϊόντα" :

1. τα «ξοφάρια» ή «ογκοξόφαρα»
2. οι λατύπες 
3. ένα μεγάλο ποσοστό αδρανών υλικών.Τα "υποπροϊόντα¨αυτά είναι εν δυνάμει αξιοποιήσιμα, στο βαθμό που επιτρέπεται από την σχετική νομοθεσία αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους.

Η εκμετάλλευση λατομείων  βιομηχανικών ορυκτών γίνεται επίσης με την μέθοδο των ορθών βαθμίδων. Η εξόρυξη διενεργείται  είτε με τη χρήση εκρηκτικών υλών είτε συνηθέστερα με την χρήση μηχανικών μέσων, στις περιπτώσεις όπου τα κοιτάσματα είναι χαλαρά, μη συνεκτικά.

ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

Οι εκμεταλλεύσεις λατομείων αδρανών αναπτύσσονται με την σταδιακή απόληψη του κοιτάσματος σε ανοικτές βαθμίδες, η διαμόρφωση των οποίων αρχίζει από τα υψηλότερα σημεία και χωρεί διαδοχικά στα χαμηλότερα.  Ο καθορισμός του πλάτους της βαθμίδας, γίνεται με κριτήριο την ασφαλή λειτουργία του μηχανικού εξοπλισμού που απασχολείται σε αυτήν. Κατά κανόνα ορύσσονται με μια μικρή κλίση ως προς την κατακόρυφο, διατηρώντας γωνία περί τις 70-80°, ενώ στο τελικό πρανές που δημιουργείται  προσδίδεται συνήθως , αν το πέτρωμα είναι συνεκτικό, τελική κλίση άνω των 60°. Τα λατομεία αδρανών χαρακτηρίζονται από την αποκλειστική  χρήση εκρηκτικών υλών και την σχεδόν μηδενική αποκάλυψη του κοιτάσματος, καθώς τις περισσότερες φορές τα στείρα υλικά είναι ελάχιστα. Στην Ελλάδα τα λατομεία αδρανών χωροθετούνται σε ειδικές περιοχές εκμετάλλευσης, τις λατομικές περιοχές. 

Η ένταξη των λατομείων αδρανών σε λατομικές περιοχές αποτελεί διαχρονική πολιτική της πολιτείας για την βιώσιμη αξιοποίηση των ορυκτών πρώτων υλών στον τομέα των αδρανών/δομικών υλικών καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος. Δυστυχώς η χωροθέτηση αυτή , παρά το γεγονός ότι ξεκίνησε από το 1984, έχει καθυστερήσει σημαντικά ώστε ένα μέρος των αδρανών/δομικών υλικών να προέρχεται από μη κατάλληλους ή παράνομους χώρους λαθροεξόρυξης με αρνητικές επιδράσεις στο περιβάλλον αλλά και την οικονομία της χώρας. Η υπόγεια εκμετάλλευση λατομείων αδρανών είναι δυνατή αλλά περιορισμένη.

ΑΝΕΝΕΡΓΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ

Τα λατομεία αν μετά την διακοπή των εξορύξεων δεν αποκατασταθούν, οδηγούν σε μεγάλα Οικολογικά Αποτυπώματα, με κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία των πολιτών. Ειδικά για τον Νομό Αττικής, φορέας αποκατάστασης του περιβάλλοντος όλων των ανενεργών λατομείων είναι ο Οργανισμός Αθήνας (ΟΡΣΑ), ο οποίος αναθέτει την αποκατάσταση με σύναψη πρωτοκόλλου συνεργασίας στους φορείς εκτέλεσης των μεγάλων δημοσίων έργων της Αττικής και στον ΕΣΔΚΝΑ με την σύμπραξη του ενδιαφερόμενου ΟΤΑ. 

Η διεθνής πρακτική και τεχνογνωσία που υπάρχει σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (αλλά και Παγκόσμια γενικότερα), παρέχει βιώσιμα παραδείγματα αποκατάστασης, με νέες χρήσεις, συνδυάζοντας την Αποκατάσταση του Ανενεργού Λατομείου με Νέες Καινοτόμες Χρήσεις, οι οποίες παράγουν νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη. Μια πρόταση αξιοποίησης των Ανενεργών Λατομείων είναι η σταδιακή μετάλλαξη τους σε θεματικά πάρκα διαφόρων χρήσεων με ιδιαίτερο βάρος στην αναψυχή–ψυχαγωγία–περιβάλλον-πολιτισμός-αθλητισμός. Τα βασικά εργαλεία για την εφαρμογή ενός μοντέλου Αξιοποίησης και Ανάδειξης των ανενεργών Λατομείων είναι :

• Η κύρωση της Σύμβασης του Ευρωπαϊκού Τοπίου
• Ο Εθνικός Χωροταξικός Σχεδιασμός
• Η αξιοποίηση της Δημόσιας Περιουσίας
• Η διατήρηση της Βιοποικιλότητας
• Ο Εναλλακτικός Τουρισμός και ιδιαίτερα η Μεταλλευτική Περιήγηση
• Τα Θεματικά Πάρκα

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΛΑΤΟΜΕΙΩΝ

Ο όρος αποκατάσταση ("restoration") εννοείται ως η διαδικασία πλήρους επαναφοράς του οικοσυστήματος στην αρχική του κατάσταση (δομή και λειτουργία). Κάτι τέτοιο ουσιαστικά είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί, δηλαδή να επιτευχθεί εκ νέου η αρχική κατάσταση υγείας και τελειότητας, παρά μόνο κάτω από ειδικές συνθήκες. Κατόπιν τούτου ο όρος "αποκατάσταση" στις περισσότερες περιπτώσεις θεωρείται μη δόκιμος. Επίσης, με τον όρο "reclamation", εννοείται η δημιουργία συνθηκών που θα καθιστούν τον διαταραχθέντα χώρο, μετά την ολοκλήρωση των έργων αποκατάστασης, κατάλληλο για την εγκατάσταση/φύτευση εκείνων των ειδών που ήταν αρχικά παρόντα στο χώρο[3]. Ωστόσο, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η αποκατάσταση αναφέρεται στον όρο επανόρθωση ("rehabilitation"), ο οποίος σύμφωνα με τον Box, αναφέρεται στην περίπτωση επαναφοράς μιας υποβαθμισμένης περιοχής ή οικοσυστήματος σε μια καλύτερη, βελτιωμένη κατάσταση, η οποία να «συνάδει» με τις αισθητικές αξίες της γύρω περιοχής. 

Οι επιπτώσεις της λατομικής δραστηριότητας αφορούν κυρίως στο τοπίο αλλοιώνοντας τα βασικά χαρακτηριστικά του (μορφή, σχήμα, χρώμα και υφή), την βιοποικιλότητα, τον θόρυβο, την αέρια ρύπανση (έκλυση σκόνης ή καυσαερίων) κατά τις διάφορες φάσεις εξόρυξης, την ενδεχόμενη ρύπανση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων, λόγω αλλαγής τη κοίτης χειμάρρων ή καταστροφής του υδροφόρου ορίζοντα. Ειδικότερα, η οπτική όχληση από τις εξορυκτικές εκσκαφές και την απόθεση των στείρων υλικών συνιστούν επίπτωση που με κατάλληλο σχεδιασμό αλλά και ορθή διαχείριση μπορεί να καταστεί προσωρινή και, μερικώς έως ολικώς, αναστρέψιμη. Πρακτικά αλλά και ουσιαστικά ο στόχος της αποκατάστασης είναι να χρησιμοποιηθεί η βλάστηση της περιβάλλουσας αδιατάρακτης περιοχής ως γνώμονας για επανεγκατάσταση των φυτικών ειδών. Με αυτόν τον τρόπο, ο λατομικός χώρος θα εναρμονίζεται με τη γύρω περιοχή διότι θα λαμβάνει χώρα τόσο η τεχνητή όσο και η φυσική αποκατάσταση (οικολογική διαδοχή). Από τεχνικής άποψης, η αποκατάσταση λατομείου περιλαμβάνει την κατάλληλη διαμόρφωση του ανάγλυφου (δηλ. την μερική ή ολική επιχωμάτωση του διαταραχθέντος λατομικού χώρου) ή την πλήρωση των βαθμίδων με ικανού πάχους εδαφικό υλικό, με σκοπό την αποκατάσταση και προετοιμασία των επιφανειών για την εγκατάσταση της βλάστησης με φύτευση ή/και σπορά από κατάλληλα είδη (ποώδη, θαμνώδη και δενδρώδη) καθώς και της υποδομής για τη συντήρησή της (δίκτυο άρδευσης κλπ). Οι εργασίες εγκατάστασης της βλάστησης προϋποθέτουν ότι τα έργα που σχετίζονται με τη μορφολογία του εδάφους, την ποιότητα της φυτικής γης, τα αντιδιαβρωτικά και τη στερέωση των αποθέσεων έχουν εκτελεστεί με επιτυχία. Το κριτήριο για την αξιολόγηση της αποκατάστασης είναι το αν η φυσιογνωμία της λατομικής έκτασης σε γενικά πλαίσια θα είναι οικεία με την αδιατάρακτη περιοχή.  Διακρίνουμε τα πέντε ακόλουθα κριτήρια για μια επιτυχημένη αποκατάσταση :

• την αειφορικότητα (δυνατότητα αναγέννησης)
• την αντίσταση των αυτοφυών σε εισβολές ξένων ειδών
• την παραγωγικότητα
• την διαθεσιμότητα θρεπτικών ουσιών
• τις βιοτικές αλληλεπιδράσεις

Οι παράγοντες που θα καθορίσουν την επιτυχία της αποκατάστασης είναι η επιλογή των φυτικών ειδών, η προετοιμασία του εδάφους και η επιλογή των συνθηκών φύτευσης. Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να αποδίδεται στο αν ο λατομικός χώρος μετά το πέρας των εργασιών εκμετάλλευσης μπορεί, με ένα κόστος οικονομικά αποδεκτό, να διαμορφωθεί κατάλληλα, ώστε να αποκτήσει μορφή συμβατή με το άμεσο και το ευρύτερο περιβάλλον. Τα ζητήματα αυτά εξετάζει η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), η οποία συντάσσεται στα πλαίσια της περιβαλλοντικής αδειοδότησης και στις περιπτώσεις σημαντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, όπως απαιτούν οι οδηγίες της Ε.Ε. και η ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία. Η διαδικασία αποκατάστασης δύναται να υλοποιείται, προοδευτικά κατά την διάρκεια και μετά το πέρας της εκμετάλλευσης, οπότε θα έχει ολοκληρωθεί η τελική διαμόρφωση του χώρου με απώτερο σκοπό να ενσωματωθεί ομαλά με την ευρύτερη αδιατάρακτη περιοχή. Η άμεση σχέση της εφαρμογής και ελέγχου της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων παράλληλα με την φυτοτεχνική μελέτη σε μια διαταραγμένη περιοχή από την λατομική εκμετάλλευση θα προσδώσει την αποτελεσματικότητα και τον καθορισμό του πλαισίου αποκατάστασης. Συνήθως, η ακολουθητέα διαδικασία αποκατάστασης περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια :

• Κατάλληλη χωροθέτηση και  επιλογή προσανατολισμού της εκμετάλλευσης ώστε να αποφευχθούν οπτικά ευάλωτες θέσεις
• Επιλογή της μεθόδου εξορυκτικής εκμετάλλευσης και των χώρων αποθέσεων ώστε να περιλαμβάνουν τη μικρότερη δυνατή επέμβαση.
• Συλλογή και αποθήκευση του επιφανειακού εδάφους σε ξεχωριστές θέσεις.
•  Κατάλληλη διαμόρφωση των κυρίων χώρων εξόρυξης και αποθέσεων με έργα δρόμων προσπέλασης, εγκαταστάσεων και προσωρινών αποθέσεων εδαφικού υλικού.
• Επιχωμάτωση με εδαφικό υπόστρωμα και φυτική γη.
• Επιλογή εντόπιων φυτικών ειδών για χρήση σε αναχλοάσεις και αναδασώσεις.
• Υλοποίηση μεθόδων σποράς και φύτευσης με παρακολούθηση της εξέλιξης του χώρου.
• Συντήρηση των υφιστάμενων έργων με συμπληρωματικές φυτεύσεις.

Αφού εκτιμηθούν οι μεταβλητές του τοπίου, καθοριστούν οι χώροι εκμετάλλευσης και απόθεσης των στείρων,  εξετάζεται το έδαφος το οποίο θα πρέπει να διαθέτει κατάλληλες φυσικοχημικές και βιολογικές ιδιότητες ώστε να είναι ικανό να συντηρήσει τη βλάστηση που θα εγκατασταθεί. Επίσης, η επιλογή της μεθόδου εγκατάστασης βλάστησης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη πολλά κριτήρια, όπως φυσικοχημικές ιδιότητες των εδαφών, είδη βλάστησης, διαθέσιμους πόρους, κλπ. Η απευθείας σπορά, είτε με χειρωνακτικό τρόπο είτε με χρήση υδροσπορέα,  αποτελεί την πιο συνήθη μέθοδο καθώς επιτυγχάνει την κάλυψη μεγάλων εκτάσεων με μικρό κόστος και σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ στην περίπτωση φυτοκάλυψης δυσπρόσιτων πρανών, η πιο διαδεδομένη κι αποτελεσματική μέθοδος, αλλά υψηλού κόστους, είναι η υδροσπορά. Η υδροσπορά συνίσταται στην εκτόξευση  υδατικού διαλύματος (μείγμα υδροσποράς) που περιέχει σπόρους, λιπάσματα και  άλλα προϊόντα (συγκολλητικά υλικά, σκευάσματα με μικροοργανισμούς κλπ) στις προς σπορά επιφάνειες. Πραγματοποιείται με τη χρήση αυτοκινούμενου οχήματος  που φέρει βυτίο με αναδευτήρα και μια ισχυρή αντλία ενώ διαφοροποιείται με την υιοθέτηση ποικίλων τεχνικών και παραλλαγών. Στην Ελλάδα, η αποκατάσταση περιβάλλοντος λατομείων κρίνεται ανεπαρκής και οι καθυστερήσεις κατά την περιβαλλοντική αδειοδότηση σημαντικές. Το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις μελέτες και τις εργασίες αποκατάστασης λατομείων αδρανών υλικών θα πρέπει να βελτιωθεί, ενσωματώνοντας στις προδιαγραφές μελετών ρεαλιστικό Σχέδιο Αποκατάστασης Λατομικής Δραστηριότητας, αξιόπιστη μέθοδο υπολογισμού κόστους αποκατάστασης, διαδικασία κατάθεσης εγγυητικών επιστολών αποκατάστασης για όλα τα λατομεία, διαδικασία (μερικής ή ολικής) κατάπτωσης εγγυητικών επιστολών, διαδικασία αποκατάστασης μετά την κατάπτωση,  και κυρίως διαδικασία και όργανα τακτικού ελέγχου της προόδου της αποκατάστασης, αλλά και γενικά των επιπτώσεων στο περιβάλλον της λειτουργίας των λατομείων με θεσμοθέτηση δίκαιου τρόπου υπολογισμού των επιβαλλομένων προστίμων. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις παγκοσμίως που η αποκατάσταση στοχεύει περαιτέρω σε άλλες χρήσεις υψηλότερης προστιθέμενης αξίας πχ. τουριστικό αξιοθέατο, ξενοδοχείο, βοτανικό κήπο κλπ. κάτι που αναβαθμίζει την ήδη θιχθείσα περιοχή τόσο με οικονομικά όσο και κοινωνικά κριτήρια. 

Ενδεικτικά αναφέρονται τα παραδείγματα: το Αλατωρυχείο Salina Turda στην Τρανσυλβανία της Ρουμανίας,  το αλατωρυχείο στο Hallstatt της Αυστρίας, το λατομείο Αλούλα στην περιοχή Διονύσου Πεντέλης, λατομεία στην περιοχή Songjiang στη Σαγκάη της Κίνας, το λατομείο ασβεστόλιθου Νταλχάλα  στην Σουηδία που αποτελεί πλέον έναν από τους διασημότερους χώρους συναυλιών και θεατρικών παραστάσεων, κ.α. Τέλος, ανεξάρτητα την αποκατάστασή τους ή όχι, τα λατομεία αποτελούν ιδιαίτερους χώρους, με την έννοια του ανθρωπογενούς και ειδικότερα του βιομηχανικού τοπίου, μια μνημειακή οργανική αρχιτεκτονική που υπερβαίνει τα ανθρώπινα μέτρα και παραπέμπει πχ. στις αρχαίες πυραμίδες αλλά και στους σύγχρονους ουρανοξύστες. Για όλα τα εξορυκτικά έργα, πρέπει να υλοποιείται σχέδιο αποκατάστασης το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του σχεδίου ανάπτυξης των εξορυκτικών εργασιών και της λειτουργίας της εκμετάλλευσης. Το σχέδιο προβλέπει σταδιακή και συντονισμένη αποκατάσταση καθώς και την τελική χρήση του εξορυκτικού χώρου, η δε εφαρμογή του πρέπει να παρακολουθείται σε ετήσια βάση από τον φορέα εκμετάλλευσης και τις αρμόδιες αρχές.