ΤΡΑΧΕΙΑ ΠΕΥΚΗ

Για ποιό λόγο κάνουμε ξεχωριστή ανάρτηση για ένα συγκεκριμένο είδος πεύκου? Μα γιατί πρόκειται για το είδος πεύκου που χρησιμοποιήθηκε περισσότερο από κάθε άλλο πεύκο ή γενικότερα δέντρο στις αναδασώσεις που έγιναν στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης όλες τις περασμένες δεκαετίες. Είναι το πολυπληθέστερο και πιο κοινό δέντρο αυτή την στιγμή στο δάσος γύρω από την πόλη μας οπότε και αξίζει να το γνωρίσουμε λίγο καλύτερα. 

ΤΡΑΧΕΙΑ ΠΕΥΚΗ στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης.

ΤΡΑΧΕΙΑ ΠΕΥΚΑ / PINUS BRUTIA

Η τραχεία πεύκη είναι πεύκο, ιθαγενές της ανατολικής περιοχής της Μεσογείου και συναντάται από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 1200 μέτρα υψόμετρο στις πιο νότιες περιοχές. Το επιστημονικό της όνομα είναι Pinus brutia που στα ελληνικά σημαίνει Πεύκη η τραχεία. Ονομάζεται τραχεία πεύκη λόγω της «τραχύτητας» των βελονών της. 

Τα βελονοειδή φύλλα των πεύκων είναι πεπιεσμένα επίπεδα και περιτυλίσσονται όπως τα τσιγάρα. Στην τραχεία πεύκη οι παρυφές των φύλλων είναι οδοντωτές όπως και σε άλλα πεύκα,  και οι βελόνες δεν περιτυλίσσονται πλήρως με αποτέλεσμα στην αφή με το χέρι να είναι τραχιές. 

Έχει διάφορες κοινές ονομασίες όπως Τουρκικό πεύκο ή Καλαβρέζικο πεύκο, αν και στην Τουρκία το αποκαλούν Kızılçam δηλαδή Κιζιλτσάμ που σημαίνει Κόκκινο πεύκο. Είναι στενά συνδεδεμένο με την ΧΑΛΕΠΙΟ πεύκη, γι' αυτό το λόγο κάποιοι ερευνητές την θεωρούν υποείδος της Χαλέπιου πεύκης, αλλά συνήθως θεωρείται ξεχωριστό είδος. 

Είναι κατά μέσο όρο ψηλότερο από τη Χαλέπιο και μπορεί να φτάσει τα 35 μέτρα σε ύψος και έχει τραχύτερο καστανοκόκκινο κορμό με περισσότερο πύτικα. Επίσης έχει μακρύτερες βελόνες με ελαφρώς πιο σκούρο πράσινο χρώμα που είναι λεπτές και αδρές στην αφή. Οι κώνοι της επίσης φύονται ορθά και συμμετρικά και πιο συγκεκριμένα δύο ή τρεις με μήκος 6-10 εκατοστά σε αντίθεση με τη Χαλέπιο που έχουν κοτσάνι και στρέφονται προς το έδαφος. 

Ας κάνουμε μία σύντομη περιγραφή της. Η τραχεία πεύκη είναι ένα δέντρο που μπορεί να φτάσει τα 35 μέτρα σε ύψος, συνήθως με μια φαρδιά κορυφή από ακανόνιστα κλαδιά. Ο φλοιός του κορμού είναι χοντρός, λεπιδωτός, με ρωγμές και έχει καστανοκόκκινο χρώμα. 

Τα φύλλα της τραχειάς πεύκης.

Οι βελόνες του είναι λεπτές, αδρές στην αφή κι έχουν χρώμα ανοιχτό πράσινο. 

Οι καρποί της τραχειάς πεύκης

Οι κώνοι είναι ορθοί, συμμετρικοί, με μήκος 6-10 εκατοστά. Τα φύλλα της τραχείας πεύκης είναι βελονοειδή (βελόνες) ανά δύο στα βραχυκλάδια, μακριές (12-22 εκ.) πράσινες, τραχείες με έντονη οδοντωτή στις παρυφές που γίνεται έντονα αισθητή με την αφή και η διάταξή τους είναι σπειροειδής. 

Τα άνθοι της τραχειάς πεύκης.

Είναι μόνοικο φυτό με άνθη μονογενή που εμφανίζονται τον Απρίλιο με Μαϊο. Τα αρσενικά είναι κιτρινωποί ίουλοι, μεγαλύτεροι εκείνων της χαλέπιας πεύκης, ενώ τα θηλυκά είναι σκουροκόκκινοι κωνίσκοι με μικρό (μικρότερο της χαλέπιας) ποδίσκο, όρθιοι στην αρχή και μετά την επικονίαση κρεμάμενοι. Ο καρπός είναι κώνος. Οι κώνοι είνα ωοειδεις, οξύληκτοι, κάθετοι στα κλαδιά, χωρίς ποδίσκο, ωριμάζουν την τρίτη από την άνθηση άνοιξη. Τα σπέρματα είναι μεγαλύτερα από εκείνα της χαλέπιας πεύκης, έχουν σκληρότερο κέλυφος και φέρουν πτερύγιο που είναι πλατύτερο στη βάση. Ανοίγουν τα καρπικά λέπια και πέφτουν τα σπέρματα, το Καλοκαίρι,( καθώς και οι κώνοι), ενώ παραμένει στα κλαδιά ένας αριθμός ανοικτών κώνων. 

Η τραχεία πεύκη εκμεταλλεύεται για το ξύλο της που είναι όμοιο με το ξύλο της χαλέπιας, αλλά καλύτερης ποιότητας λόγω της μεγαλύτερης ευθυτένιας των κορμών και για το ρετσίνι που είναι λιγότερο και χαμηλότερης ποιότητας απ' το ρετσίνι της χαλέπιας. 

Τόσο στον κορμό της χαλέπιας πεύκης, όσο και στον κορμό της τραχείας πεύκης σε φυσικές συστάδες φιλοξενείται το έντομο Marcelina Hellenica που εκρίνει ζαχαρώδες λευκωπό έκκριμα το οποίο τρώγουν οι μέλισσες. Προσβάλλεται εύκολα από την πιτυοκάμπη και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε πάρκα και κήπους.

ΑΕΙΘΑΛΗ ΚΑΙ ΦΥΛΛΟΒΟΛΑ ΔΕΝΤΡΑ

ΦΥΛΛΟΒΟΛΟ ΔΕΝΤΡΟ

Κάνοντας μια εξόρμηση στα βουνά όπως για παράδειγμα στον Χορτιάτη το καλοκαίρι, θα δούμε καταπράσινα δάση και τοπία.

Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και το χειμώνα. Βλέπουμε ”φαλακρά” δέντρα και φυτά, που έχουν ρίξει τα φύλλα τους. Συχνά, προτού τα δέντρα και τα φυτά ρίξουν τα φύλλα τους, αυτά αρχίζουν να κιτρινίζουν-καφετίζουν και έτσι σταδιακά αποχωρίζονται τον οικοδεσπότη-δέντρο τους. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους γίνεται αυτό. Σε γενικές γραμμές τα δέντρα και τα φυτά ρίχνουν τα φύλλα τους για να εξοικονομήσουν ενέργεια το χειμώνα και για να προστατευτούν από ακραία καιρικά φαινόμενα. Την άνοιξη, όταν έχουν ”καταλαγιάσει” τα πράγματα, τότε ξαναβγάζουν φύλλα. 

ΦΥΛΛΟΒΟΛΟ ΔΕΝΤΡΟ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

Επίσης  το χειμώνα, λόγω των παγωμένων και ξηρών ανέμων, αν ένα δέντρο κρατήσει τα φύλλα του, λόγω απουσίας φωτός, τα φύλλα αυτά θα συμβάλλουν ώστε το δέντρο να ξεραθεί και να ”πεθάνει” γρήγορα. Αυτό βέβαια θα συμβεί λόγω έλλειψης υγρασίας. Αν τα φύλλα τα χτυπάει ο ξηρός άνεμος, χωρίς την ύπαρξη φωτός, τότε το δέντρο χάνει πολύ γρήγορα την υγρασία του μέσω της μεγάλης επιφάνειας που είναι εκτεθειμένη στον άνεμο, λόγω των φύλλων. Ρίχνοντας όμως τα φύλλα, έτσι απλά, μικραίνει η συνολική επιφάνεια του δέντρου που μένει εκτεθειμένη στον αέρα και το δέντρο μπορεί να κρατήσει την υγρασία του μέσα στα κλαδιά και στον κορμό. Αυτό τους βοηθάει σε εξοικονόμηση ενέργειας δηλαδή κρατάνε υγρασία στα κλαδιά και στον κορμό και έτσι το δέντρο απλά ”συντηρείται” ζωντανό, χάνοντας ελάχιστη υγρασία το χειμώνα. Την άνοιξη και το καλοκαίρι, τα φύλλα φωτοσυνθέτουν το φως και σε συνδυασμό με τα συστατικά που παίρνουν από το έδαφος και  τα δέντρα αναπτύσσονται. Όσο όμως μικραίνουν οι μέρες προς το τέλος του φθινοπώρου, τόσο τα φυλλοβόλα δέντρα αρχίζουν να ”ετοιμάζονται” για το χειμώνα. Η χλωροφύλλη που παράγεται στα φύλλα (και είναι υπεύθυνη για το πράσινο χρώμα τους), μειώνεται λόγω της μείωσης της φωτοσύνθεσης. Έτσι, τα φύλλα χάνουν το πράσινο χρώμα τους σταδιακά, και για να το πούμε έτσι απλά, ετοιμάζονται για αποχώρηση από το δέντρο.

Τα κόκκινα φύλλα στο δέντρο στα δεξιά της φωτογραφίας μας απολεικνύει ότι είναι φυλλοβόλο

Γι’ αυτό το φθινόπωρο που είναι μια μεταβατική περίοδος, τα φύλλα αρχίζουν να κιτρινίζουν-καφετίζουν. Ρίχνουν λοιπόν τα φύλλα, κερδίζοντας ενέργεια με την οποία θα έπρεπε να τα θρέψουν. Επίσης γλιτώνουν μεγάλες απώλειες υγρασίας, άρα μπορούν να αντέξουν όλο το χειμώνα με ελάχιστα ποσά ενέργειας. Τα δέντρα αυτά όπως προαναφέραμε, ονομάζονται φυλλοβόλα. Έτσι, σε γενικές γραμμές, τα δέντρα το χειμώνα απλά συντηρούνται -μένουν ζωντανά, ενώ το καλοκαίρι αναπτύσσονται. Όλα αυτά βέβαια ισχύουν για τα φυλλοβόλα φυτά, δηλαδή αυτά που ρίχνουν γρήγορα τα φύλλα τους την χειμερινή περίοδο.΄

ΦΥΛΛΟΒΟΛΑ ΔΕΝΤΡΑ

Αειθαλή ή αείφυλλα ονομάζονται τα φυτά που δεν ρίχνουν το φύλλωμά τους κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου σε αντίθεση με τα φυλλοβόλα. Φυτά όπως το κυπαρίσσι, το πουρνάρι, το πεύκο, κάποια οπωροφόρα κλπ. δεν χάνουν τα φύλλα τους το φθινόπωρο αλλά τα ρίχνουν και τα αντικαθιστούν προοδευτικά, γι' αυτό και ονομάζονται αείφυλλα που σημαίνει ότι έχουν πάντοτε φύλλα ή αειθαλή που σημαίνει ότι πάντοτε θάλλουν. Τα φυτά παράγουν μόνα τους την τροφή τους. Λαμβάνουν από τον αέρα και το έδαφος ανόργανες ουσίες τις οποίες μετατρέπουν σε οργανικές ενώσεις με τη βοήθεια της ηλιακής ενέργειας, δηλαδή με την βοήθεια της διαδικασίας της φωτοσύνθεσης. Το νερό που απορροφούν από το έδαφος το χρησιμοποιούν για να επιζήσουν και κατόπιν το εξατμίζουν από τα φύλλα με μια λειτουργία που λέγεται διαπνοή. Τον χειμώνα που αρχίζουν οι χειμωνιάτικες παγωνιές και η θερμοκρασία πέφτει, το έδαφος γίνεται ξερό και κρύο με αποτέλεσμα τα φύλλα των φυλλοβόλων φυτών να πέφτουν. Τα φυτά αντιδρούν με αυτόν τον τρόπο για να εξοικονομήσουν ενέργεια και να αντισταθμίσουν την απώλεια νερού που εξατμίζεται από την επιφάνεια των φύλλων τους. Τα αειθαλή φυτά αντίθετα, παρουσιάζουν προσαρμοστικές μεταβολές. Πιο συγκεκριμένα επειδή το έδαφος κατά τις χειμερινές περιόδους προσφέρει χαμηλά επίπεδα υγρασίας και θρεπτικών συστατικών, κλείνουν τους πόρους στα φύλλα τους ενώ η επιφάνειά τους καλύπτεται με ένα κερένιο επίστρωμα που τα κάνει πιο σκληρά και γυαλιστερά. Με αυτόν τον τρόπο συγκρατούν στο σώμα τους όση υγρασία έχουν ανάγκη.

ΑΕΙΘΑΛΗ ΔΕΝΤΡΟ

 Γενικότερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα φυλλοβόλα κατά την χειμερινή περίοδο ρίχνουν το φύλλωμά τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τα αειθαλή με την διαφορά ότι ενώ τα φυλλοβόλα χάνουν τα φύλλα τους σε σύντομο χρονικό διάστημα, τα αειθαλή ρίχνουν τα φύλλα τους σταδιακά και καθ' όλη την διάρκεια του έτους. Αυτός είναι ο λόγος που τα αειθαλή φυτά μοιάζουν να κρατάνε το φύλλωμά τους. Τα αειθαλή φυτά προσβάλλονται σχεδόν από τις ίδιες ασθένειες και παράσιτα με τα φυλλοβόλα. Η μακροχρόνια ρύπανση του αέρα, η τέφρα και οι τοξικές ουσίες είναι περισσότερο επιζήμια για τα αειθαλή φυτά από ότι για τα φυλλοβόλα επειδή τα αειθαλή βρίσκονται εκτεθειμένα στις επιβλαβείς συνθήκες καθ' όλη την διάρκεια του έτους.

ΑΕΙΘΑΛΗ ΔΕΝΤΡΟ

Υπάρχει μεγάλη σχέση των καιρικών συνθηκών με το σε ποια κατηγορία από τις παραπάνω ανήκουν τα φυτά σε κάθε περιοχή. Τα περισσότερα φυτά των περιοχών με εύκρατο και θερμό κλίμα είναι κατά πλειοψηφία αειθαλή, για παράδειγμα στα  τροπικά δάση ενώ τα είδη φυτών που αναπτύσσονται σε εποχικά άνυδρα κλίματα μπορεί να είναι ποικίλα, είτε αειθαλή είτε φυλλοβόλα. Στα δροσερά κλίματα όπου οι θερμοκρασίες φτάνουν κάτω των -30 ° C. ελάχιστα είναι τα είδη αειθαλών πλατύφυλλων που μπορούν να αντέξουν. Γι' αυτό στις περιοχές αυτές ευδοκιμούν τα κωνοφόρα που έχουν φύλλα μικρότερης επιφάνειας και άρα ελαττωμένη διαπνοή.

ΑΕΙΘΑΛΗ ΦΥΤΑ

• Έλατο
•  Πεύκο
• Βελανιδιά
• Πουρνάρι
• Ευκάλυπτος
• Κυπαρίσσι
• Ελιά
• Φοίνικας
• Χαρουπιά
• Λεμονιά
• Πορτοκαλιά
• Νεραντζιά

Μανταρινιά

ΦΥΛΛΟΒΟΛΑ ΦΥΤΑ

• Μουριά
• Αμυγδαλιά
• Ακακία
• Κερασιά
• Συκιά
• Καστανιά
• Πλάτανος
• Αχλαδιά
• Καρυδιά

ΑΕΙΘΑΛΗ ΔΕΝΤΡΟ

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ – ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Το κυριότερο πλεονέκτημα των αειθαλών φυτών-δέντρων είναι πως έχουν όλο το χρόνο τα φύλλα τους όπως αναφέρθηκε παραπάνω αλλά ένα μειονέκτημα είναι η μονοτονία. Για τα φυλλοβόλα ως μειονέκτημα θα μπορούσε να είναι ότι χάνουν τα φύλλα για μια περίοδο του χειμώνα αλλά έχουν περισσότερα πλεονεκτήματα σε σχέση με αειθαλή τα οποία είναι τα παρακάτω:

1. Συνήθως αντέχουν πιο πολύ στις ακραίες καιρικές θερμοκρασίες του χειμώνα.
2. Δεν είναι μονότονα αφού την άνοιξη βγάζουν νέα όμορφα φύλλα, έτσι με απλά λόγια ’’φορούν την ανοιξιάτικη φορεσιά τους’’.
3. Πολλές φορές πριν βγάλουν φύλλα είναι γεμάτα λουλούδια στα γυμνά τους κλαδιά.
4. Το καλοκαίρι συνήθως το χρώμα τους το πράσινο γίνεται πιο σκούρο.
5. Το φθινόπωρο πριν πέσουν μπορεί να γίνουν κίτρινα, κόκκινα, πορτοκαλί ή κάποια άλλη απόχρωση.

ΑΕΙΘΑΛΗ ΔΕΝΤΡΑ