ΚΑΣΤΑΝΟ, ο καρπός του δέντρου της καστανιάς

Αφού μιλήσαμε για το δέντρο της καστανιάς ήρθε νομίζω η ώρα να μιλήσουμε και πιο ειδικά για τους καρπούς της. Στην ανάρτηση για την καστανιά είπαμε ότι το κάστανο ήταν το βασικό φαγητό των φτωχών στην εποχή του Μεσαίωνα. Μιλώντας τώρα για την φύση γύρω από την Θεσσαλονίκη παρατηρήσατε ότι το δίμηνο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου αυξάνεται θεαματικά ο αριθμός των ανθρώπων που ανεβαίνουν στο Χορτιάτη σε σημείο που κάποιοι να αναρωτιούνται που πηγαίνουν όλοι αυτοί? Ποιά είναι η απάντηση? Οι περισσότεροι από αυτούς βέβαια δεν πηγαίνουν για περπάτημα αλλά για να μαζέψουν τους πολύτιμους καρπούς από τις χιλιάδες καστανιές που είναι στις πλαγιές του Χορτιάτη. Ας δούμε κάποιες πληροφορίες για τους καρπούς αυτού του πανέμορφου δέντρου που στολίζει τις πλαγιές του όμορφου βουνού της πόλης μας.

ΚΑΣΤΑΝΟ

Το κάστανο είναι καρπός της καστανιάς. Βρίσκεται μέσα σε ξυλώδες περίβλημα που έχει αγκάθια εξωτερικά και ανοίγει όταν οι καρποί ωριμάσουν. Ανάλογα με το είδος, μέσα στο περίβλημα υπάρχουν συνήθως 2-3 καρποί, ή και μόνο ένας. Τα κάστανα αποτελούν ένα σημαντικό τρόφιμο για πολλές κουλτούρες και ιδιαίτερα γι' αυτές της Κίνας, της Κορέας, της Ιαπωνίας, της Βόρειας Αμερικής και της Μεσογείου και καλλιεργούνται για περισσότερα από 6.000 χρόνια στην Κίνα και 3.000 χρόνια στην Ευρώπη. Τα κάστανα ανήκουν στους ξηρούς καρπούς, αν και η διατροφική τους σύσταση θυμίζει περισσότερο αμυλούχο τρόφιμο, καθώς έχουν σημαντικά χαμηλότερη περιεκτικότητα σε λιπαρά οξέα. Τα κάστανα είναι άριστη πηγή υδατανθράκων, προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο την απαραίτητη ενέργεια για το σώμα μας. Ακόμα, περιέχουν και άριστης ποιότητας πρωτεΐνες –σε μικρότερη ποσότητα όμως.

Το μέγεθος του κάστανου εξαρτάται από τους εξής παράγοντες:

1. από την ποικιλία
2. την υγρασία
3. τη σύσταση του εδάφους

Τα νωπά κάστανα περιέχουν τα κάτωθι συστατικά:

• 50% νερό
• 45% υδατάνθρακες
• 5% φυτικό έλαιο

Τρώγονται ψητά ή βραστά, χρησιμοποιούνται στη ζαχαροπλαστική και τη μαγειρική και γίνονται και αλεύρι, κυρίως σε περιοχές της Ασίας. Χαρακτηρίζονται- και όχι άδικα- ο σούπερ καρπός του χειμώνα: Γίνονται γλυκό του κουταλιού, κρέμα, ενώ μπορείτε να τα βουτήξετε σε λιωμένη σοκολάτα ή να τα προσθέσετε στη γέμιση της χριστουγεννιάτικης γαλοπούλας. Μιλάμε για τα κάστανα που λόγω των θρεπτικών τους συστατικών αποτελούν το ιδανικό σνακ του χειμώνα. Περιέχουν μέταλλα και βιταμίνες και συνιστούν μια πολύ καλή πηγή πρωτεΐνης (που μάλιστα όπως και το αυγό απορροφάται εύκολα από τον οργανισμό), με μειωμένα ποσοστά λίπους. Τα νωπά κάστανα περιέχουν 50% νερό, 45% υδατάνθρακες και μόλις 5% φυτικό έλαιο, σε αντίθεση με άλλους καρπούς. Τα κάστανα είναι πλούσια σε υδατάνθρακες (45.5 g /100 g) και φυτικές ίνες ( 8.1 g /100 g),γεγονός που τα καθιστά μια τροφή χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, δηλαδή μας χορταίνουν εύκολα, διατηρώντας σταθερά τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. 

Τα κάστανα περιέχουν επίσης ασβέστιο, μαγνήσιο, φώσφορο, σίδηρο, νάτριο και κάλιο.  Ακόμη είναι γνωστά για την συμβολή τους στην καλή λειτουργία του εντέρου, ως υποκατάστατο δημητριακών. 

Επιπρόσθετα, τα κάστανα περιέχουν βιταμίνες Β1 και Β2, καθώς επίσης βιταμίνη C και φυλλικό οξύ. Καθώς το κάστανο θεωρείται καλή πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων, όπως ολεϊκού και παλμιτολεϊκού οξέος, βοηθά και στη μείωση της κακής χοληστερόλης και αύξηση της καλής. 100 g κάστανα παρέχουν 22% των ημερήσιων αναγκών του οργανισμού μας από χαλκό και 15% από κάλιο. 

Αυτές οι θρεπτικές ουσίες συμβάλλουν στην καλή λειτουργία του νευρικού και ανοσοποιητικού συστήματος αλλά και της αρτηριακής πίεσης. 

Κάτι επιπλέον που ξεχωρίζει τα κάστανα από τους υπόλοιπους ξηρούς καρπούς είναι η υψηλή περιεκτικότητά τους σε βιταμίνη C. 100 γραμμάρια κάστανα περιέχουν το 72% της ημερήσιας συνιστώμενης ποσότητας βιταμίνης C! 

Η βιταμίνη C, όχι μόνο είναι απαραίτητη για τον σωστό σχηματισμό των αιμοφόρων αγγείων και των οστών, αλλά είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, και προστατεύει τον οργανισμό μας από τις βλαβερές ελεύθερες ρίζες. Εκτός από σημαντική ποσότητα βιταμίνης C, τα κάστανα παρέχουν και άλλα αντιοξειδωτικά, όπως είναι η βιταμίνη Ε αλλά και ορισμένα φυτοχημικά συστατικά που ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των πολυφαινολών. Μάλιστα, τα κάστανα περιλαμβάνονται στους ξηρούς καρπούς με την υψηλότερη περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά, μαζί με τα καρύδια και τα πεκάν. 

Κάτι επιπλέον που ξεχωρίζει τα κάστανα από τους υπόλοιπους ξηρούς καρπούς είναι η υψηλή περιεκτικότητά τους σε βιταμίνη C. 100 γραμμάρια κάστανα περιέχουν το 72% της ημερήσιας συνιστώμενης ποσότητας βιταμίνης C! Η βιταμίνη C, όχι μόνο είναι απαραίτητη για τον σωστό σχηματισμό των αιμοφόρων αγγείων και των οστών, αλλά είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, και προστατεύει τον οργανισμό μας από τις βλαβερές ελεύθερες ρίζες. 

Εκτός από σημαντική ποσότητα βιταμίνης C, τα κάστανα παρέχουν και άλλα αντιοξειδωτικά, όπως είναι η βιταμίνη Ε αλλά και ορισμένα φυτοχημικά συστατικά που ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των πολυφαινολών. Μάλιστα, τα κάστανα περιλαμβάνονται στους ξηρούς καρπούς με την υψηλότερη περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά, μαζί με τα καρύδια και τα πεκάν.

Διατροφική αξία (ανά 100 gr)

• Ενέργεια: 213 Kcal 
• Υδατάνθρακες: 45.5 gr
• Πρωτεΐνη: 2.4 gr 
• Λίπος, ολικό: 2.3 gr 
• Κορεσμένα: 0.4 gr 
• Μονοακόρεστα: 0.8 gr
• Πολυακόρεστα: 0.9 gr 
• Ω-3: 95 mg
• Ω-6: 798 mg
• Διαιτητικές ίνες: 8.1 gr
• Χοληστερόλη: 0 mg

Βέβαια τα κάστανα έχουν ένα σοβαρό πρόβλημα. Τα κάστανα είναι υψηλής ενεργειακής αξίας, αφού τα 100 γρ. κάστανα περιέχουν περίπου 250 θερμίδες (υπολογίστε 100 θερμίδες για δύο μεγάλα κάστανα). 

Για το λόγο αυτό είναι προτιμότερο να καταναλώνονται ως μεσημεριανό ή απογευματινό σνακ, μαζί με ένα φρούτο. 

Τα κάστανα θέλουν τουλάχιστον μία ώρα βράσιμο, σε μέτρια φωτιά, όπου θα ανανεώνετε τακτικά το νερό. Για να γίνουν πιο νόστιμα μπορείτε να προσθέσετε στο νερό μισή κουταλιά της σούπας αλάτι. 

Τα βράζετε όπως είναι με τη φλούδα τους. Το νερό θα βγει καφέ, αλλά αυτό είναι φυσιολογικό. Στη συνέχεια τα καθαρίζετε με ένα μαχαίρι.

Κύριες περιοχές που ευδοκιμεί το κάστανο στην Ελλάδα είναι η Μακεδονία (όρος Πάϊκο στη Γρίβα) και η Θεσσαλία. Καλλιεργείται και στις ορεινές περιοχές της Κρήτης και συναντάται σε αρκετά ακόμη μέρη στην Ελλάδα.